Cecylia Renata Habsburżanka (urodzona w Grazu 16 lipca 1611 roku, zmarła w Wilnie 24 marca 1644 roku) herb
Córka Ferdynanda II Habsburga, cesarza Rzymskiego Narodu Niemieckiego i Marii Anny Wittelsbach, córki Wilhelma V Wittelsbacha księcia bawarskiego.
13 września 1637 roku została koronowana.
15 sierpnia (per procuro) w Wiedniu, w kolegiacie świętego Jana w Warszawie (pro futuro) 12 września 1637 roku poślubia Władysława IV Wazy (urodzony w Łobzowie 9 czerwca 1595 roku, zmarł w Mereczu 20 maja 1648 roku) króla Polski, wielkiego księcia Litwy i tytularnego króla Szwecji.
Arcyksiężniczka Cecylia Renata urodziła się jako szóste dziecko arcyksięcia Ferdynanda i Marii Anny Bawarskiej. Ferdynand Habsburg był fanatycznym katolikiem. Gdy zmarli jego synowie powiedział: "Mnie wystarczy, że przez ich urodzenie wzrosła liczba tych, którzy w niebie chwalą Boga". Matka, także bardzo pobożna, zmarła, gdy Cecylia Renata miała 4 lata. Druga żona ojca, Eleonora Gonzaga, otoczyła dzieci życzliwą opieką. Dzieciństwo spędziła Cecylia wraz rodzeństwem w Wiedniu, Pradze i Grazu. Otrzymała staranne wykształcenie. Znała oprócz niemieckiego włoski i łacinę.
W wieku 15 lat poznała swego przyszłego męża, królewicza polskiego. 31-letni Władysław odwiedził Wiedeń w czasie swej podróży po Europie. Na ślub potrzebna była dyspensa papieska gdyż narzeczeni byli bliskimi krewnymi. Ślub per procura odbył się w 1637 roku w Wiedniu, a rolę pana młodego pełnił królewicz Jan Kazimierz. Właściwy ślub odbył się w Warszawie i był to pierwszy ślub królewski w tym mieście. Pan młody miał 42 lata, a panna młoda 26.
Cecylia Renata nie była ładna i nie podobała się królowi. Miała za to bardzo dobre serce, była łagodna i nieraz wstawiała się do męża za różnymi pokrzywdzonymi. Interesowała się ludźmi, lubiła swatać swoje dworki. Była poważna, gospodarna i w porównaniu ze swym małżonkiem, odznaczała się zdolnościami finansowymi. Niektórzy nawet zarzucali jej chciwość. Mimo, że wychowana w sztywnej etykiecie na habsburskim dworze umiała się jakoś dostosować do polskiej demokracji szlacheckiej. Nie miała zresztą wyboru gdyż król Władysław, podobnie jak cała szlachta polska, nie lubił przesadnej, dworskiej etykiety.
Król i królowa jedli i bawili się w raczej kameralnej atmosferze, a uroczyste uczty odbywały się rzadko. Królowa lubiła polować, miała też zamiłowania artystyczne. Mimo, że nie znała języka polskiego to dzięki swemu usposobieniu zdobyła sobie popularność.
Pożycie małżonków początkowo układało się poprawnie. Dzięki wpływowi królowej Władysław bardziej przestrzegał zaleceń kościelnych. Dobrze układały się stosunki Cecylii Renaty ze szwagrami, a z siostrą Władysława, Anną królowa była w wielkiej przyjaźni. Małżonkowie dzielili zainteresowania intelektualne i artystyczne.
Królowa Cecylia Renata nie miała dużego wpływu na politykę, nie mniej była w niej dobrze zorientowana. Zdobyła natomiast spory wpływ na rozdawanie urzędów. Zapewniło jej to duże dochody, a także silniejszą pozycję polityczną, bowiem magnaci musieli liczyć się z jej opinią. Królowa związana była z ultrakatolicką grupą w otoczeniu monarchy. Przywódcą grupy przeciwnej, wrogiej królowej, był przyjaciel z lat dziecinnych jej męża i współtowarzysz monarszych hulanek i przygód miłosnych, Kazanowski. Podburzał on Władysława przeciw żonie.
W 1640 roku Cecylia Renata urodziła syna, Zygmunta Kazimierza. Syn był bardzo wątły, ale rozkoszny i nazywano go "anielskim" dzieckiem. Król kazał ubierać syna po polsku i w tym języku z nim rozmawiać. Chłopczyk zmarł w wieku 7 lat. Urodzenie syna na krótko tylko poprawiło stosunki małżeńskie. Po śmierci syna król stale chorował i był ciągle rozdrażniony. W 1642 roku królowa urodziła córeczkę Marię Annę Izabellę, która zmarła po miesiącu. Dwa lata później urodziwszy nieżywą córkę, królowa zmarła w wieku 33 lat. W czasie pogrzebu Władysława IV niesiono na krześle. Królowa pochowana została na Wawelu.
Żródła:
"Małżeństwa królewskie - królowie elekcyjni" - Jerzy Besala
"Poczet królów i książąt polskich" - Marek Urbański
"Poczet królowych i żon władców polskich" - Marek Urbański
"Poczet polskich królowych i księżnych" - Zbigniew Satała
"Poczet polskich królowych, księżnych i metres" - Zbigniew Satała
"Polskie krolowe" - Edward Rudzki (tom. II)